Διαβάζοντας για το περιβόητο έργο του δημιουργού Φερνάντο Πεσσόα «Η ώρα του διαβόλου» , που έχει προκαλέσει τόσο σάλο στην πόλη της Θεσσαλονίκης όπου παρουσιάζονται παραστάσεις του έργου, έψαξα και κάποια πράγματα και για τον ίδιο το δημιουργό. Δεν θα πολυλογήσω για τα βιογραφικά του στοιχεία -αυτά μπορείτε να τα βρείτε εύκολα από πολλές πηγές.

Θέλω όμως να σταθώ σε αυτό το ποίημα (αρκετά χαρακτηριστικό της γραφής του), σε αυτά τα τρία τετράστιχα που παρά τον μικρό όγκο τους καταφέρνουν να θίξουν ένα περίπλοκο, συχνό και σημαντικό θέμα.

«Ζητώ συγνώμη που δεν απαντώ
Αλλά λάθος δικό μου δεν είναι
Που δεν αντιστοιχώ
Σ’ αυτόν που σε ’μένα αγαπάτε.

Ο καθένας μας είναι πολλοί
Εγώ είμαι αυτός που νομίζω πως είμαι.
Άλλοι με βλέπουν αλλιώς
Και πάλι λάθος κάνουν.

Μη με παίρνετε γι’ άλλον
Κι αφήστε με ήσυχο.
Αν εγώ δεν θέλω
Να βρω τον εαυτό μου
Γιατί οι άλλοι για μένα να ψάχνουν;»

(Φερνάντο Πεσσόα, Ποιήματα, εκδ. Printa)

«Ο καθένας μας είναι πολλοί…» γράφει και αυτό με βάζει σε βαθιές σκέψεις. Τι θέλει να πει; Τι εννοεί;

Να τι καταλαβαίνω εγώ: δεν είμαστε ένας άνθρωπος, μία και μοναδική όψη ενός σώματος. Είμαστε «πολλοί», έχουμε δηλαδή πολλές πλευρές, καλές και άσχημες, ευάλωτες και άτρωτες. Ο καθένας όμως, και η καθεμία, που βρίσκονται απέναντί μας, βλέπουν και έναν διαφορετικό άνθρωπο ανάλογα με τον τρόπο που προσλαμβάνουν το «εγώ» μας. Ανάλογα με τη στιγμή, τη διάθεση, τα όσα έχουν προηγηθεί ή τις προσδοκίες που έχει δημιουργήσει κανείς, βλέπει και ένα άλλο εγώ.

 

Και πόσο συχνά τυχαίνει να βρισκόμαστε σε αυτή τη θέση άραγε…είτε στη θέση του ανθρώπου που δέχεται διαφορετικές ερμηνείες στο εγώ του, είτε στη θέση του ανθρώπου που δίνει διαφορετικές ερμηνείες στα εγώ των άλλων. Ασκούμε κριτική, απογοητευόμαστε, γαντζωνόμαστε πάνω σε μια ερμηνεία και νομίζουμε ότι αυτός ο άνθρωπος είναι καλά ορισμένος στο μυαλό μας, ότι αντιστοιχεί άριστα σε αυτό που έχουμε πλάσει. Κι όμως δεν συμβαίνει αυτό πραγματικά…γιατί έχουμε στήσει στο μυαλό μας έναν άνθρωπο λειψό, έναν άνθρωπο απογυμνωμένο από τις υπόλοιπες πτυχές του.

Ξεχνάμε, μου φαίνεται συχνά, ότι οι άνθρωποι μπορούν να είναι δυνατοί και συνάμα να λυγίζουν, μπορεί να είναι επιβλητικοί και από την άλλη ανασφαλείς, μπορεί να είναι οξύθυμοι και συνάμα ρομαντικοί ή δειλοί. Και όλα αυτά δεν είναι οξύμωρα, όταν συμβαίνουν σε διαφορετικές στιγμές. Το οξύμωρο είναι παρακάμπτουμε ή αγνοούμε αυτές τις πλευρές ενός ανθρώπου και τον καθορίζουμε σύμφωνα με τις δικές μας προτιμήσεις, παρανοήσεις ή συγκυρίες. Ένας γονιός, ένας πατέρας και μία μητέρα, μπορεί να είναι δυνατός/ή και να φαντάζει ανίκητος/η στα μάτια των παιδιών του/της, όμως μπορεί ταυτόχρονα να είναι και αδύναμος/η, ευαίσθητος/η μπροστά σε αυτά που θα τον/την στενοχωρήσουν. Μπορεί ένας φίλος σου να μην κατάφερε να εκπληρώσει όλες τις προσδοκίες σου, αλλά μπορεί να σε κάνει να γελάς και να μοιράζεσαι όλες τις παράξενες σκέψεις σου.

Είναι άδικο να ορίζουμε και να αντιμετωπίζουμε τους ανθρώπους γύρω μας μόνο με βάση μία, δύο ή τρεις συνιστώσες του εαυτού τους. Το πόσο άδικο και άσχημο είναι μάλλον το κατανοούμε καλύτερα όταν το βιώνουμε.

Αν μιλούσαμε ίσως λίγο πιο ποιητικά στην καθημερινότητά μας θα μπορούσαμε να απαντήσουμε αυτό, όταν η ερμηνεία του εγώ μας ήταν λάθος: «Ζητώ συγνώμη που δεν απαντώ Αλλά λάθος δικό μου δεν είναι Που δεν αντιστοιχώ Σ’ αυτόν που σε ’μένα αγαπάτε…».

Ένας αγώνας είναι το να βρούμε τον εαυτό μας πραγματικά και γι’ αυτό χρειαζόμαστε δίπλα μας ανθρώπους που πιστεύουν σε μας, που θέλουν να μας βοηθήσουν, να μας δείξουν και μια άλλη πτυχή του εγώ μας. Είτε καλές είτε κακές, οι πτυχές του εαυτού μας που ανακαλύπτουμε μα βοηθούν να ολοκληρωθούμε και να διαχειριστούμε τα πολλά που είμαστε όσο καλύτερα μπορούμε. Τέτοιοι άνθρωποι να γίνουμε κι εμείς. Άνθρωποι εξερευνητές και του εγώ μας αλλά και των ανθρώπων που νοιαζόμαστε και αγαπάμε. Κανείς δεν είναι μόνο δειλός ή ντροπαλός και καμία δεν είναι μόνο αναβλητική ή οξύθυμη. Απλώς δεν έχουμε ανακαλύψει ακόμα όλο το εγώ μας.

Πόσο αισιόδοξη αυτή η διαπίστωση, το ότι έχουμε ακόμα πολλά να ανακαλύψουμε! Σας αφήνω με αυτή τη σκέψη…και καλή αρχή στις αναζητήσεις!