Είμαστε όλες εδώ σήμερα;

Ίσως αυτή η ερώτηση να σου είναι ανοίκεια, να μη σου θυμίζει και πολλά.

Οπότε θα τη θέσω λίγο διαφορετικά.

Είμαστε όλοι εδώ σήμερα;

Τώρα μήπως σχηματίζεται σιγά σιγά στο μυαλό σου μια εικόνα; Για παράδειγμα αυτή του δασκάλου ή της δασκάλας σου στο Δημοτικό, όταν έμπαινε την πρώτη ώρα στην τάξη και μαζί με τις Καλημέρες έψαχνε για απουσίες;

Εμένα τουλάχιστον αυτή η εικόνα, μαζί με άλλες πολλές, έρχεται στο μυαλό μου όταν θα ακούσω μια τέτοια ερώτηση.

Και η αλήθεια είναι ότι μετά από χρόνια έκατσα να την σκεφτώ και να βρω την πραγματική της απάντηση.

Τότε, απαντούσαμε με διάφορους τρόπους. Άλλοτε με «Ναι όλοι εδώ», άλλοτε με ένα «Όχι, λείπει η Δέσποινα και ο Δημήτρης (τυχαία ονόματα)» κλπ. Ενώ στην πραγματικότητα αυτού του είδους οι απαντήσεις δεν ανταποκρίνονται τεχνικά στην ερώτηση διότι η ίδια η ερώτηση δεν είναι τεχνικά ορθή.

Και εξηγώ: τι εννοεί ο/η δάσκαλος/λα όταν λέει «είμαστε όλοι εδώ σήμερα;» ή αλλιώς «Ποιος λείπει σήμερα;». Τεχνικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι εννοεί «είμαστε όλοι οι άνθρωποι εδώ σήμερα;». Αυτό όμως πρακτικά δεν μπορεί να υφίσταται. Ένας δάσκαλος ή μία δασκάλα θα ήταν χαζοί να ρωτάν καθημερινά τους μαθητές και τις μαθήτριές τους αν 7μιση δισεκατομμύρια άνθρωποι χωράν σε μια αίθουσα 17-18 τετραγωνικών. Από λειτουργικής-τεχνικής άποψης λοιπόν μια τέτοια ερώτηση δεν στέκει.

 

Ας εξετάσουμε το άλλο παράδειγμα τώρα. Στην ερώτηση «ποιος λείπει σήμερα;» ή «λείπει κανείς σήμερα;» μπορούμε αφενός να υποθέσουμε ότι το πρόσωπο που ρωτά ενδεχομένως εννοεί «λείπει κανείς άνθρωπος σήμερα ή ποιος άνθρωπος λείπει σήμερα;», σωστά; Και πάλι λοιπόν βλέπουμε ότι τεχνικά αυτές οι ερωτήσεις, και τέτοιες παρόμοιες, δεν μπορούν σταθούν. Προφανώς και όχι μόνο «κάποιος» αλλά πολλά δις. άνθρωποι θα λείπουν από την αίθουσά μας. (το αφετέρου θα το δούμε στη συνέχεια).

Νομίζω ότι εδώ έχει γίνει αρκετά ξεκάθαρο, ότι πίσω από το αρσενικό γένος δεν κρύβεται πάντα, σαν πανάκεια ή σαν την εύκολη λύση, η λέξη «άνθρωπος».

 

Ας πάμε σε ένα άλλο παράδειγμα. Μπαίνει ο/η δάσκαλος/λα στην τάξη και  έχουμε Φυσικά. Όπως συνηθίζεται στα περισσότερα μαθήματα του Δημοτικού έχουμε το «Βιβλίο του μαθητή» και το «Τετράδιο εργασιών». Μας ζητά λοιπόν ο δάσκαλος ή η δασκάλα μας να ανοίξουμε το Βιβλίο του μαθητή για να ξεκινήσει το μάθημα. Ποιο μάθημα να ξεκινήσει ακριβώς; Αυτό στο οποίο η μαθήτρια “εννοείται”; Αφήνω τις σκέψεις σε εσάς…

 

Και εδώ έρχεται το αφετέρου. Θα μπορούσα να απαριθμήσω πολλά ακόμα παραδείγματα για να σου δείξω ότι ο σεξισμός στη γλώσσα υπάρχει και τον διδάσκεσαι από τα πρώτα κιόλας χρόνια στο σχολείο. Και είναι τέτοια η διδαχή του που γίνεται κτήμα σου, γίνεται «αυτονόητο» παρόν, γίνεται «έλα μωρέ…» ή αλλιώς, για να το θέσω πιο επιστημονικά, γίνεται “habitus” (ορολογία που συναντάμε στον Γάλλο κοινωνιολόγο και παιδαγωγό Pierre Bourdieu).

Μπορώ να πω ότι γνωρίζω καλά, εκ πείρας και εκ βιβλιογραφίας, ότι θα βρεθούν πολλοί/πολλές που θα κάνουν σχόλια και κριτική σε στυλ «Έλα μωρέ, γιατί το ξεψυρίζετε τόσο; Εννοείται ότι όταν ο δάσκαλος ρωτά αν είναι όλοι παρόντες, εννοεί και τα κορίτσια, γιατί θίγεστε με κάτι τέτοια…». Πολύ ωραία, λοιπόν, κατεβαίνω σε αυτό το επίπεδο λογικής και απαντώ: Ας ρωτά λοιπόν από δω και πέρα η δασκάλα ή ο δάσκαλος “Είμαστε όλες εδώ;”. Γιατί να θίγονται τα αγόρια; Αφού εννοούνται…ε;

Ή μήπως όχι;

Αυτό που θέλω να πω, είναι ότι μέσα από καθημερινά πράγματα και συνήθειες ασκούμε πολιτική! Πλάθουμε και κατευθύνουμε νοοτροπίες. Δημιουργούμε το έδαφος ή καταστρέφουμε τις συνθήκες για να αναπτυχθούν στάσεις ζωής και κατ’ επέκταση διαμορφώνουμε τις αντιλήψεις για τη θέαση των πραγμάτων. Και στις αντιλήψεις που αναπτύσσουμε στη ζωή μας τίποτα δεν «εννοείται». Όλα είναι χτισμένα πάνω σε βάσεις, όχι «αυτονόητες» αλλά καλά προσχεδιασμένες να υπηρετούν λογικές και υπαγορεύσεις. Όλα αυτά δεν απέχουν καθόλου από ερωτήσεις σε στυλ «Είμαστε όλοι εδώ;». Είτε το βλέπουμε είτε όχι.

 

Υπογράφει η Αικατερίνα.